BESKIDZKIE WROTA – „HISTORIA GMINY” GDÓW DO LEKKIEGO SPROSTOWANIA

Na elektronicznym portalu gminy Gdów w informacji pod tytułem: „Historia gminy” podane zostało następujące zdanie: „O bardzo wczesnym zasiedleniu tych ziem świadczą zabytki archeologiczne pochodzące z paleolitu, mezozoiku i epoki brązu„.

To zdanie należy zdecydowanie sprostować! W mezozoiku – od 252 mln do 145 mln lat temu – na ziemiach dzisiejszej  gminy Gdów było głębokie Morze Tetydy, zasiedlone przez amonity, belemnity oraz ichtiozaury.

 

Krótkie zatem przypomnienie z geologii:
3/4 Gminy Gdów leży w Zapadlisku Przedkarpackim – szerokim rowie tektonicznym, który powstał pod naciskiem fałdujących się Karpat. Zapadlisko tworzy Kotlinę Sandomierską, przyjmującą na tym obszarze nazwę Zatoki Gdowskiej. Na mapach geologicznych widać, jak w okolicach Gdowa czoło Karpat gwałtownie cofa się ku południowi, otwierając szeroko swoje wrota dla wypływającej z gór rzeki Raby. Zupełnie płaską Zatokę Gdowską, od strony zachodniej i południowej otacza wysoki na 100 metrów próg Karpat, zaś od strony północnej falujący teren Podgórza Bocheńkiego. Tak więc do Karpat należy jedynie 1/4 obszaru Gminy Gdów – Niżowa, Winiary-Górki, Kunice-Kopce (Pogórze Wielickie) oraz Stryszowa, Zręczyce, Zagórzany, Zalesiany, Klęczana, Jaroszówka, część Wieńca (Pogórze Wiśnickie).

Zapadlisko Przedkarpackie wypełniają utwory trzeciorzędowe (dolny miocen ok. 20 milionów lat temu), tworzące poziomo ułożone warstwy iłów, przechodzących w mułowce. W iłach występują wkładki piasków, gipsów oraz skupiska wód solankowych. Miąższość tych utworów sięga do głębokości 1 km. Miocen Zatoki Gdowskiej przykryty jest utworami czwartorzędowymi (ok. 1 milion lat temu) o miąższości do 20 m. Tworzą je żwiry, otoczaki, piaski, muły, a także fragmenty gliny zwałowej oraz płaty pokrywy lessowej.

Pogórze Karpat zbudowane jest z utworów fliszowych (górna kreda i starszy paleogen ok. 60 milionów lat temu), czyli z wielokrotnie powtarzających się warstw piaskowca, zlepieńca oraz iłowca. Utwory fliszu są skomplikowanie pofałdowane i ponasuwane od południa w postaci płaszczowin: śląskiej oraz leżącej pod nią podśląskiej. Płaszczowiny te tworzą pas Pogórza – ok. 350 m n.p.m. Na południe od Gdowa, w odległości ok. 20 km, nasunięta jest następna, potężna
płaszczowina magurska. Tworzy ona grzbiet Beskidów – ok. 900 m n.p.m.

Na zdjęciu: ponad Pogórzem Wiśnickim, z dominującym wzniesieniem Sypki – Stryszowej, widnieją w oddali Beskidy: po prawej Beskid Makowski z pasmem Łysiny, po lewej Beskid Wyspowy z Grodziskiem, Ćwilinem, Śnieżnicą i Cietniem.

Dojeżdżający ku „Beskidzkim Wrotom” podróżni, zazwyczaj mają czas na podziwianie pięknej panoramy gór.