JAK GMINY PRÓBUJĄ OBCHODZIĆ LIMITY ZADŁUŻENIA

Według stanu na dzień 31 grudnia 2016 roku zadłużenie gminy Gdów wynosiło ponad 15 milionów złotych. Dokładnie: 15 187 197 złotych. Dług gminy Gdów zmniejszył się w stosunku do końca roku 2015 i 2014. Wtedy to analogicznie wynosił 16 199 197 złotych i 16 516 197 złotych. Dziś powiemy także o tym, jak samorządy próbują obchodzić narzucone przez ustawę o finansach publicznych limity zadłużenia.

Zadłużenie gminy Gdów zmniejsza się. W minionych latach kształtowało się następująco:

2013 rok – 16,6 mln zł

2012 rok – 16,8 mln zł

2011 rok – 17,2 mln zł

Wskaźnik zadłużenia gminy Gdów w 2011 roku wynosił 37,3%, w 2012 roku – 36,6%, w 2013 roku – 33,4%, w 2014 roku – 31,0%

 

Jak wskazaliśmy wyżej w roku 2013 wskaźnik zadłużenia dla gminy Gdów wyniósł 33,43%. Ta wartość powodowała, że gmina Gdów zajmowała pod względem zadłużenia 559 miejsce w Polsce na 1556 gmin wiejskich w naszym kraju. W tym miejscu należy zaznaczyć, że im bliżej miejsca pierwszego, tym zadłużenie danej gminy jest większe, a im bliżej miejsca 1556 – tym zadłużenie danej gminy jest mniejsze.

W tym okresie czasu najmniej zadłużona w powiecie wielickim była gmina Biskupice (18,52%). Zajmowała 1072 miejsce w kategorii gmin wiejskich w Polsce. Bardziej od naszej gminy była natomiast w tej samej kategorii zadłużona gmina Kłaj (52,75%), co plasowało ją na 109 miejscu w Polsce.

Dzięki zmniejszeniu zadłużenia na koniec 2014 roku gmina Gdów przesunęła się na 640 miejsce w Polsce. Gmina Biskupice była już na 935 miejscu, a gmina Kłaj na 367 miejscu w Polsce.

Najbardziej zadłużone w naszym powiecie są gminy: Wieliczka i Niepołomice.

Na koniec 2013 roku wskaźnik zadłużenia dla gminy Wieliczka wyniósł 65,95%, co powodowało, że gmina ta zajmowała 7 miejsce w Polsce na ponad 260 miast powiatowych. Na koniec 2014 roku gmina Wieliczka przesunęła się na 9 miejsce.

W 2013 roku wskaźnik zadłużenia dla gminy Niepołomice wyniósł 66,83%, co powodowało, że gmina ta zajmowała 15 miejsce w Polsce na ponad 560 miast. Na koniec 2014 roku gmina Niepołomice przesunęła się na 17 miejsce.

 

Wskaźnik zadłużenia Powiatu Wielickiego na koniec 2013 roku wyniósł 45,82% co powodowało, że nasz powiat zajmował 35 miejsce w Polsce na ponad 300 powiatów. Na koniec roku 2014 Powiat Wielicki przesunął się na miejsce 44.

 

A teraz o tym jak polskie gminy próbują obchodzić limity zadłużenia.

Jak wiadomo, nie jest możliwe prowadzenie dużych inwestycji samorządowych bez zaciągania kredytów i pożyczek.

Natomiast wprowadzony artykułem 243 ustawy o finansach publicznych indywidualny wskaźnik zadłużenia w JST, który miał na celu przede wszystkim zdyscyplinować gminy i ograniczyć zwiększanie istniejącego już długu, może w niektórych przypadkach blokować samorządy przed podejmowaniem nowych inwestycji. Chodzi szczególnie o sytuacje znacznego zadłużenia takiej jednostki. To z kolei może wpływać na opinię mieszkańców o władzach danego samorządu.

Jak najczęściej samorządy próbują obchodzić ustawowe rygory dotyczące zadłużania?

Stosowane są bardzo różne metody. Najpopularniejsze jest zawieranie pozornych umów o przejęcie długu i restrukturyzację zadłużenia. W swej istocie, ze względu na ich treść, można je zakwalifikować do umów kredytu, pożyczki lub też do umów nienazwanych o podobnym charakterze ponieważ m.in. nie ma w nich prostego wstąpienia osoby trzeciej (banku, instytucji finansowej) w miejsce wierzyciela do wysokości dokonanej zapłaty (osobom trzecim w analizowanych przypadkach nie przysługiwała taka sama wierzytelność jak poprzedniemu wierzycielowi).

Nie można się też w nich doszukać głównego celu podstawienia w postaci działania osoby trzeciej (banku, instytucji finansowej) – umowy nie były zawierane w celu wstąpienia w prawa wierzyciela, a w celu zarobkowym (oprocentowanie, odsetki, prowizje).

Umowy te nie były mniej uciążliwe dla dłużnika (jednostki samorządu terytorialnego), w stosunku do pierwotnego zadłużenia nie posiadały np. krótszego okresu spłaty, niższego oprocentowania.

Dodatkowo, jednostka samorządu obciążona była dodatkowym wynagrodzeniem płatnym na rzecz nowego wierzyciela (banku, instytucji finansowej), takim jak oprocentowanie, prowizja, prowizja z tytułu restrukturyzacji zadłużenia, odsetki.

Wydłużano też w nich termin spłaty nowego zadłużenia jednostki samorządu w stosunku do pierwotnego wierzyciela i zabezpieczano w nich zwrot bankowi lub instytucji finansowej wierzytelności głównej, wykreowanej nowym stosunkiem prawnym, wekslem in blanco wraz z deklaracją wekslową.

W ostatnim czasie spotkać się też można z coraz częstszym stosowaniem konstrukcji porozumienia zawieranego przy umowie factoringu. Na mocy takich porozumień faktor (bank) zobowiązuje się, że nie będzie dochodził od dłużnika swoich należności po upływie terminu zapłaty wynikającego z faktur VAT (co do zasady dłużnik winien uiścić należność z faktur w terminie w nim wskazanym, a po jego upływie wierzyciel powinien podjąć kroki zmierzające do wyegzekwowania powstałych zaległości), a dług uiszczony zostanie w nowym terminie spłaty wierzytelności wynikających z faktur VAT, który wydłużony zostaje nawet o kilka lat względem terminu zapłaty określonego w fakturach.

Dłużnik w zamian za odroczenie terminu spłaty długu i zobowiązanie banku do jego niedochodzenia, ma płacić odsetki naliczane od terminu płatności (termin wskazany w fakturach) do terminu spłaty (nowy termin zapłaty wierzytelności ustalony pomiędzy stronami w harmonogramie stanowiącym załącznik do umowy).

Porozumienia te są w istocie nową umową kredytu, pożyczki albo umową o podobnym charakterze. Przy factoringu bowiem rola dłużnika nie powinna się zmieniać. Co do zasady winien on jedynie uiścić dług na rzecz nowego wierzyciela.
Ale czy korzystanie przez JST z tzw. niestandardowych instrumentów dłużnych jest zakazane?

Zawieranie przez samorządy umów na tzw. niestandardowe instrumenty dłużne nie jest co do zasady zakazane. Stosowanie ich dopuszcza Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 28 grudnia 2011 r. w sprawie szczegółowego sposobu klasyfikacji tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego, które w swej treści wymienia katalog tytułów dłużnych zaliczanych do państwowego długu publicznego. Wśród nich znajduje się też umowy nienazwane, które wywołują skutki ekonomiczne podobne do umowy pożyczki lub kredytu.

Stosowanie ich wywiera jednak inny skutek niż chciałyby tego samorządy, bowiem jako umowy, które w swym charakterze są umowami kredytu, pożyczki lub umowami o podobnym charakterze, winny być wliczane do długu publicznego.

Skutek pomijania ich przy wskaźniku zadłużenia wiąże się więc z tym, że jednostka nie zaliczając niestandardowych instrumentów dłużnych do długu, zwiększa swoje zadłużenie, doprowadzając do sytuacji, w której nie jest w stanie uchwalić Wieloletniej Prognozy Finansowej lub budżetu zgodnie z zasadami określonymi w art. 242-244 ustawy o finansach publicznych.

Korzystanie z takich produktów grozi kwestionowaniem ich przez organ nadzoru oraz brakiem możliwości uchwalenia przez jednostkę samorządu terytorialnego WPF-u lub budżetu zgodnie z wymaganiami przepisów ustawy o finansach publicznych.

W skrajnych przypadkach może się to skończyć wezwaniem jednostki do uchwalenia programu postępowania naprawczego lub uchwaleniem budżetu przez Regionalną Izbę Obrachunkową.