MICHAŁ GRAŻYŃSKI, CZYLI KONTROWERSYJNY WOJEWODA KTÓRY URODZIŁ SIĘ W GDOWIE

Czy wiedzieliście, że wieloletni wojewoda śląski (dodać należy: kontrowersyjny wojewoda), harcerz, żołnierz i świetny administrator – Michał Grażyński urodził się w Gdowie?

Tak, 12 maja 1890 roku urodził się w Gdowie Michał Tadeusz Grażyński.

Przyszedł na świat w rodzinie pochodzenia chłopskiego. Jego ojciec Michał Kurzydło był nauczycielem i społecznikiem, działaczem Ruchu Ludowego. Nazwisko Grażyński zmienił, gdy syn miał 6 lat. Przyszły wojewoda śląski studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego.

W 1914 roku został powołany do wojska austriackiego. Rok później, ciężko ranny musiał rehabilitować się w Krakowie. Tu związał się z Polską Organizacją Wojskową i poznał Józefa Piłsudskiego. Współpraca mężczyzn będzie trwała wiele lat.

Ze sprawą śląską po raz pierwszy formalnie zetknął się jako zastępca szefa  Komitetu Plebiscytowego. W 1920 roku trafił do Bytomia. Tam wziął udział w II powstaniu śląskim. W sierpniu 1920 roku objął stanowisko szefa referatu organizacyjnego i zastępcy szefa sztabu w konspiracyjnej centrali. Znalazł się w grupie przygotowującej III powstanie śląskie. Jako zwolennik czynu zbrojnego, opowiadał się za podejmowaniem akcji odstraszających, skierowanych przeciwko niemieckim emigrantom przybywającym przed plebiscytem na teren Śląska.

Podczas III powstania  śląskiego Grażyński poróżnił się z Wojciechem Korfantym. Choć obaj kochali Śląsk, to mieli jego zupełnie inną wizję: pierwszy chciał regionu silnie związanego z Polską, drugi był orędownikiem autonomii i Statutu Organicznego, Grażyński chciał ograniczyć jak tylko się da żywioł niemiecki, Korfanty uważał Niemców za część kulturowego krajobrazu Śląska. Konflikt trwał długie lata i w pewnym sensie nie zakończył się nawet po śmierci Wojciecha Korfantego 17 sierpnia 1939. Grażyński nie wziął udziału w pogrzebie śląskiego męża stanu.

Był już wówczas wojewodą. Urząd objął jako stronnik Piłsudskiego w konsekwencji zamachu majowego. Choć zmodernizował Śląsk i rozwinął go gospodarczo (był zwolennikiem reform ministra Eugeniusza Kwiatkowskiego), a także położył podwaliny pod rozwój szkolnictwa wyższego w regionie, to do dziś pozostaje postacią kontrowersyjną dla mieszkańców tej części kraju. A to z powodu jego dążenia do ograniczenia autonomii Śląska i stylu rządzenia księcia udzielnego: dziesięciolecie piastowania przez Grażyńskiego funkcji było celebrowane jak święto państwowe, jego nazwiskiem nazywano ulice i place śląskich miejscowości.

2 września 1939 został powołany na stanowisko ministra propagandy, wraz z resztą gabinetu wyjechał z kraju 17 września. Jako wierny stronnik sanacji nie miał szans dostać się do emigracyjnych władz. Walczył na froncie zachodnim, gdzie dosłużył się rangi podpułkownika. Po wojnie mieszkał w Wielkiej Brytanii. W latach 1946–1960 był przewodniczącym Związku Harcerstwa Polskiego poza granicami kraju. Zmarł tragicznie w Londynie 10 grudnia 1965 potrącony przez samochód.