NAZWY WSI Z TERENU GMINY GDÓW

Część nazw wsi w Gminie Gdów ma zakończenie patronimiczne z końcówką: „-ice”, na przykład Krakuszowice, Marszowice, Książnice. Oznacza to, że powstały one w okresie wczesnego osadnictwa rodowego, a w późniejszym czasie były wsiami chłopów niewolnych. Część wsi w Gminie Gdów ma nazwy dzierżawcze (końcówka: „-ów”) na przykład Czyżów, Niewiarów, Gdów, kolejna część nazw wsi związana jest z zajęciem ich mieszkańców (na przykład Szczytniki, Winiary). Dzisiaj Czytelnikom Gazety Gdowianin przybliżamy historyczne znaczenie nazw wsi z terenu Gminy Gdów.

W Gminie Gdów część wsi ma zakończenie patronimiczne z końcówką: „-ice”, na przykład Krakuszowice, Marszowice, Książnice. Oznacza to, że powstały one w okresie wczesnego osadnictwa rodowego, a w późniejszym czasie były wsiami chłopów niewolnych. W tej grupie są również Bilczyce, Fałkowice, Kunice, Nieznanowice, Wiatowice, Zborczyce, Zręczyce.

Trzeba wiedzieć, że nazwa patronimiczna wcale nie oznaczała, że w danej miejscowości wszyscy jej mieszkańcy nosili jedno identyczne nazwisko czy też imię. Nazwa ta tworzona była bowiem od imienia czy też nazwiska jednego osadnika, którego dziś nazwalibyśmy głównym przywódcą. Z takim osadnikiem właściciel danej ziemi zawierał umowę osadniczą, która musiała być korzystna dla obu stron, będąc w istocie długoterminową inwestycją.  Osadników z reguły reprezentował tak zwany zasadźca. Kmiecie otrzymywali w użytkowanie łan ziemi. Łan była to dawna miara powierzchni. Występował łan mniejszy, zwany chełmińskim, który liczył około 16,8 ha i łan większy, zwany frankońskim, czyli około 24,2 ha. Bardziej rozpowszechniony był łan mniejszy. W zamian świadczyli panu określone daniny w naturze. Często zobowiązywali się także do nieodpłatnego odpracowania kilku dni w roku na polu właściciela.

W tym miejscu warto wspomnieć, że w powiecie wielickim są wsie (Podstolice, Biskupice), których zakończenie „-ice” nie pochodziło od nazwisk, ale od godności właścicieli (Biskupice od godności biskupa, a Podstolice od godności urzędnika zwanego podstolim).

W Gminie Gdów występują też wsie z nazwami dzierżawczymi, posiadające w nazwie końcówkę „-ów”. Są to: Czyżów, Niewiarów, Gdów, Pierzchów, ale nie tylko. Miejscowości te powstały jeszcze w czasach przedpiastowskich i zakładane były przez rycerstwo a także przez ludność rolniczą swobodną. Nazwy wsi dzierżawczych odpowiadały na pytanie” „Czyja to własność?”, a według profesora Balcera ich nazwa tworzona była od imion niechrześcijańskich, co de facto dowodzi ich bardzo wczesnym początkom. W tej grupie są także wsie: Cichawa, Jaroszówka, Klęczana, Niżowa, Stryszowa, których nazwa posiada końcówkę „-a” i utworzone zostały od imion pierwszych osadników, ale we wsiach, których właścicielami byli rycerze.

Są też w Gminie Gdów wsie, których nazwy powstały od zajęcia mieszkańców. Te wsie mają późniejsze pochodzenie niż wskazane wyżej. Stanowiły one własność zarówno szlachty jak i duchowieństwa. W tej grupie mamy cztery miejscowości: Winiary, Hucisko, Świątniki i Szczytniki.

Szczytniki podobnie jak Świątniki były wsiami duchowieństwa krakowskiego, ale między nimi była różnica. Mieszkańcy Świątnik wykonywali prace służebne na rzecz określonych kościołów, a mieszkańcy Szczytnik wykonywali szczyty do broni drzewcowej i obuchowej. Mieszkańcy Huciska zajmowali się wytopem żelaza z rud darniowych, a mieszkańcy Winiar pracowali dla potrzeb świątyń.

Na zakończenie warto wskazać, że większość dawnych wsi obecnego terenu Gminy Gdów zasiedlona była przez ludność wieśniaczą. Były jednak trzy wyjątki: Zalesiany, Zagórzany i Zręczyce. W tych wsiach mieszkańcami była drobna szlachta zwana zagrodową (w przypadku jeśli posiadała ziemię: 30-60 morgów) lub gołotą w sytuacji jeśli tej ziemi nie posiadała w ogóle.

Zostaw komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany

*