Wieliczka. Światło i sztuka. Lampy z XIX i XX wieku

Piękna lampa salonowa „Przeminęło z wiatrem”, górnicza karbidówka oraz lampa z Wieży Eiffla w Paryżu z 1889 r.  znajdują się wśród obiektów na wystawie „Światło i sztuka. Lampy z XIX i XX wieku”. Służyły one do oświetlania domów prywatnych, przestrzeni publicznej, środków komunikacji i wyrobisk kopalni. Niektóre z nich to dzieła sztuki. Wystawę można oglądać od 12.12.2019 do 17.03.2020 r. w Zamku Żupnym w Wieliczce.

Ekspozycja łączy w sobie wiele różnorodnych aspektów związanych ze światłem. Są to przede wszystkim zagadnienia techniczne, związane z dokonującym się postępem technologicznym  i naukowym, a także z dziedziny historii sztuki, rzemiosła artystycznego oraz szeroko rozumianej kultury materialnej XIX i XX w.

Warto zobaczyć przede wszystkim kolekcję unikatowych lamp naftowych obejmującą eksponaty z 2. połowy XIX i 1. połowy XX w., które wyróżniają się pięknym wzornictwem, bogactwem form poszczególnych elementów oraz różnorodnością materiałów z jakich je wykonano.

Kolejną część wystawy poświęcono lampom elektrycznym, stopniowo wypierającym wcześniejsze rodzaje oświetlenia. Eksponaty pochodzące z 1. połowy XX w., ukazują dawne piękno  i kunszt wykonania najstarszego sprzętu tego typu.

Zbiór lamp technicznych został ujęty w osobną kategorię urządzeń wykorzystywanych głównie do oświetlania różnych przestrzeni zewnętrznych, w których człowiek musiał poruszać się po zmroku. Uwagę przyciąga ich charakterystyczna obudowa, której głównym zadaniem było zabezpieczenie źródła światła przed czynnikami zewnętrznymi, a także stabilne umocowanie, np. na ówczesnych powozach i samochodach.

Trudno wyobrazić sobie pracę bez światła w kopalni gdzie ciemność panuje przez całą dobę. Pokazane więc zostaną także, po raz pierwszy, lampy górnicze zakupione przez Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka w 2019 r. W klimat czasów wprowadzą fotografie z epoki.

Do najcenniejszych i najciekawszych zabytków należą: para lamp naftowych zaadaptowanych z lamp olejnych (I poł. XIX w.); lampa naftowa „Przeminęło z wiatrem” wykonana w Consolidated Lamp & Glass Company w USA z unikatową dekoracją korpusu i bogato zdobionym kloszem; stojąca lampa elektryczna, której podstawę i korpus tworzy mosiężna pełnoplastyczna rzeźba ptaka.  Wyjątkową jest lampa łukowa, jedna ze stu, które w 1889 r. oświetlały Wieżę Eiffla w Paryżu. Na wystawie jest prezentowanych około 90 eksponatów.

 

Kuratorki wystawy: Urszula Mróz i Marta Ajkowska – Mazur

 

Prezentowane obiekty pochodzą z:

• Muzeum Podkarpackiego w Krośnie
• Prywatnej kolekcji Janusza Chmielniaka „Zaginione światło”
• Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka