HISTORIA OSADY BODZANÓW

Sukcesywnie na łamach Gazety Gdowianin będziemy opisywali historię kolejnych wsi powiatu wielickiego. Nie będą to tylko sołectwa gminy Gdów. Dzisiaj zaprezentujemy Wam „sylwetkę” Bodzanowa, który w odległej przeszłości, jako osada, istniał już w okresie celtyckim. Dowodzą temu znalezione w wykopaliskach przedmioty, głównie resztki naczyń ceramicznych i ślady pieców garncarskich.

Nazwa wsi Bodzanów pojawiła się w dokumencie pisanym już w roku 1044 w związku ze sprowadzeniem do Wieliczki OO. Benedyktynów, jako pierwszych proboszczów parafii wielickiej. Proboszczowie Benedyktyni otrzymali jako uposażenie dwie wsie: Bodzanów, Sierczę oraz warzelnię soli. Od tej daty historia Bodzanowa związana jest z opactwem tynieckim aż do końca XVIII wieku.

Według profesora Bujaka nazwa wsi jest pochodzenia dzierżawczego, czyli pochodzi od nazwiska pierwszego właściciela tej miejscowości. Zanim Bolesław Chrobry sprowadził zakon Benedyktynów i osadził w Tyńcu, dobra im przyznane należały do rodu Toporczyków, a jeden z nich (czy też przez nich wyznaczony „zasadźca”) nazywał się Boczan względnie Bocan. Fakt istnienia Bodzanowa w XI, XII wieku i później potwierdzają spisy majętności zakonu Benedyktynów. Spisy tych majętności potwierdzane są nawet w bullach papieskich na przykład Grzegorza IX, Innocentego IV czy innych.

W pierwszych wiekach istnienia królestwa polskiego ludność zamieszkująca osady na wschód od Wieliczki trudniła się głównie wyrębem drzewa. Tereny miedzy Wieliczką a Bochnią porosłe były ogromnym lasem zwanym wtedy „kłajem”. Stąd też pochodzi nazwa miejscowości Kłaj. Nazwa puszcza niepołomicka pojawiła się dopiero w czasach Kazimierza Wielkiego około roku 1350.

Według zachowanej tradycji i faktom potwierdzonym w literaturze historycznej, pierwszy kościół w Bodzanowie miał poświęcić św. Stanisław biskup krakowski, zatem jeszcze w XII wieku.

Wczesne istnienie kościoła w Bodzanowie nie jest równoznaczne z założeniem parafii, która powstała później. Przyjąć jednak należy, że OO Benedyktyni, jako proboszczowie wieliccy, dla mieszkańców swojej wsi oddalonej od Wieliczki o 6 kilometrów, ustanowili początkowo „kapelanię” przeorganizowaną później w parafię. Tak więc Bodzanów stał się pierwszą parafią wydzieloną z parafii wielickiej. Do obecnych czasów nie zachowała się żaden dokument, który jednoznacznie wskazywałby datę powołania parafii w Bodzanowie. Pośrednim dowodem jest tylko zapis w kronikach „…o ponownym datowaniu w roku 1229 kościoła w Bodzanowie, przez Michała Raka opata tynieckiego…”. Określenie „ponownym” świadczy o wcześniej istniejącej w tej miejscowości instytucji kościelnej, która z nieznanych przyczyn musiała być ponownie zorganizowana.

Parafia Bodzanów, a ściślej jej granice, została uformowana według granic własności ziemskiej. Wszystkie wsie sąsiednie na wschód i północ od Bodzanowa należały do konwentu PP Benedyktynek w Staniątkach i z tej przyczyny znalazły się w granicach parafii Bodzanów. Należały do niej: Ochmanów, Zakrzów, Zakrzowiec, Słomiróg, Zagórze, Węgrzce Wielkie, Podłęże i Grabie. Najwcześniej od parafii Bodzanów odłączone zostało Grabie i Podłęże. Grabie z przyczyn kaprysów rzeki Wisły, która zmieniając swoje koryto i tworząc rozlewiska utrudniała dostęp do Bodzanowa ludności Grabia. Podłęże odłączone zostało od parafii Bodzanów dekretem biskupa krakowskiego Bodzanty z dnia 21 maja 1350 roku mocą którego utworzona została parafia Niepołomice. Podłęże jako leżące w sąsiedztwie Niepołomic zostało włączone do tej nowej parafii.

Na przełomie XIII i XIV wieku, wraz z rozwojem gospodarki i zmianami w produkcji rolnej wiele wsi przenoszono na tak zwane prawo niemieckie. Bodzanów w strukturze rolnej nie został przeniesiony na prawo niemieckie ale zachował swój dawniejszy układ niwowy. Jednak powinności kmieci na rzecz opactwa tynieckiego wprowadzone zostały według prawa niemieckiego. Z XIV wieku pochodzi pierwsza wzmianka o istnieniu w Bodzanowie sołectwa. Tym dokumentem jest wyrok sądowy z roku 1385 kończący spór miedzy arcybiskupem Bodzantą a sołtysem Bodzanowskim, szlachcicem Chebdą-Rogowskim.

Według Długosza w Bodzanowie były 23 łany kmiece, 3 karczmy posiadające ziemię, trzech zagrodników z ziemią płacących opactwu po jednym „fertonie” czynszu i odrabiających po jednym dniu pańszczyzny w tygodniu. Karczmy płaciły rocznie czynsz w wysokości jednej grzywny. Wymienione należności dzierżawne były widocznie znacznymi dolegliwościami, jako nadmierne, skoro kmiecie bodzanowscy – w roku 1437 – wnieśli przeciwko opactwu tynieckiemu powództwo do Sądu Grodzkiego Krakowskiego. Spór zakończył się dla kmieci korzystnie, gdyż nie występowali z odwołaniem do Sądu Królewskiego.

W roku 1447 Bodzanów postanowieniem Króla Kazimierza Jagiellończyka uzyskał tak zwaną „wolnice” czyli wolną sprzedaż mięsa w Wieliczce, bez ograniczenia, w każdą sobotę, w jatkach na wolnych ławach zwanych „sochaczkami”. Wcześniej taką wolnice posiadała tylko wieś Trąbki. W XVI wieku Bodzanów, inne wsie wokół Wieliczki i sama Wieliczka należały do powiatu szczyrzyckiego, który pod koniec XIX wieku w dużej części stał się powiatem wielickim.

W roku 1325 parafia Bodzanów wykazana jest jako płacąca do Rzymu ofiarę tzw. „Święto-Pietrza” a uposażenie parafii w tym czasie wynosiło 15 grzywien. W dekanacie niepołomickim wyższe uposażenie od parafii Bodzanów miała tylko parafia Niegowić.

Od roku 1596 istniała już w Bodzanowie szkoła parafialna, która mimo różnych trudności przetrwała do roku 1703. Od wymienionego roku nauka trwała nadal z tym, że protokoły powizytacyjne nie wymieniają już, jako uczących, lektorów ale naukę prowadzili organiści. Od roku 1748 do 1880 brak jakiejkolwiek wzmianki o istnieniu w Bodzanowie szkoły. W roku 1880 zorganizowano ponownie szkołę, ale już nie parafialną. Szkoła ta od roku 1898 czynna była już jako Szkoła Ludowa. Dużą pomocą w wybudowaniu budynku szkolnego była dotacja hrabiego Chroszczewskiego, w tym czasie właściciela dworu w Bodzanowie.

W roku 1777 majątek OO. Benedyktynów w Bodzanowie na mocy patentu cesarza austriackiego Józefa II przechodzi na własność rządową. W roku 1793 Rząd austriacki sprzedał dwór w Bodzanowie właścicielowi prywatnemu (M. Lipnickiemu) za 19 210 zł reńskich. Odtąd aż do roku 1894 dwór w Bodzanowie jest w posiadaniu właścicieli prywatnych (świeckich). W roku 1894 dwór w Bodzanowie kupuje konwent PP Benedyktynek w Staniątkach i posiada go do roku 1929, w którym to roku zostaje sparcelowany.

W roku 1846, w czasie tzw. Rabacji dwór był własnością J. Wojciechowskiego a proboszczem parafii był ks. L. Czerniecki. Obydwu rebelianci ujęli i przewieźli do cyrkułu w Bochni przy czym właściciela dworu mocno pobili. Natomiast ks. Proboszcza Austriacy „… z honorem z powrotem przywieźli…”.

W 1850 roku mieszkańcy podjęli ciekawą inicjatywę. Mianowicie założyli tzw. Fundusz Zbożowy. Odtąd mieszkańcy wsi, którym na przednówku brakło zboża mogli go pożyczać w Funduszu. Po żniwach oddawali pożyczkę z nadsypem.

W ten sposób powstawały znaczniejsze zapasy zboża, które były pomocą dla ludności w okresie nieurodzaju, klęsk żywiołowych i innych nieszczęść. W roku 1892 założona została we wsi Czytelnia Ludowa i Spółdzielnia Kółko Rolnicze, które prowadziło sklep.

W parę lat później zorganizowano Ochotniczą Straż Pożarną. W 1910 roku wieś Bodzanów, jako gmina jednostkowa, ufundowała pamiątkową figurę, na której umieszczono napis, że wymieniony pomnik wzniesiony zostaje z okazji 500-letniej rocznicy zwycięskiej bitwy pod Grunwaldem.