KOŚCIOŁY ZIEMI GDOWSKIEJ

Najstarsze partie obecnego kościoła w Gdowie to zachodnia część prezbiterium wraz z przylegającą od północy dawną zakrystią, wschodnia część nawy oraz resztki „skarp”.

W dawnej zakrystii zachowały się ostrołukowe portale z XIV wieku. Wyraźne cechy gotyku odnajdujemy na murach o wydatnej grubości, w proporcji wnętrz najstarszej części kościoła. W ścianę prezbiterium wmurowane jest kamienne tabernakulum w stylu renesansowym z początku XVI wieku. Pochodzi ono z warsztatu kamieniarskiego, którego właściciel Berecci był budowniczym Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu. Tabernakulum posiada kompozycję szafkową. Na pokrytych misterną dekoracją pilastrach wspiera się belkowanie z inskrypcją „Ecce panis Angelorum” (Oto chleb Aniołów). W półkolistym przyczółku, ponad drzwiczkami, znajduje się płaskorzeźba Chrystusa.

Wnętrze kościoła posiada wystrój barokowy. Ołtarz główny i dwa poboczne oraz ambona sa dziełem Piotra Korneckiego – Gdowianina. Wykonane zostały w 1792 roku w warsztatach snycerskich w Bochni. Z warsztatów tych pochodzi wiele ołtarzy o dużej wartości artystycznej. Można je znaleźć w krakowskich, bocheńskich i okolicznych kościołach.

Ołtarz główny jest pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Marii Panny. Środkową jego część, nad tabernakulum, zajmuje obraz Matki Boskiej Gdowskiej. Po bokach umieszczono postacie czterech Ewangelistów. Całość – ozdobioną bogatą, stylizowaną ornamentyką składająca się z gałązek, liści i główek aniołów – zwieńcza łuk zamknięty rzeźbą chmur i obłoków.

Świętością kościoła gdowskiego jest cudowny obraz Matki Boskiej Gdowskiej. Pierwotny obraz malowany był na desce, lecz niestety uległ zniszczeniu w czasie pożaru. Obecny – malowany na „podobieństwo” dawnego – pochodzi z XVIII wieku i jest wartościowym dziełem nieznanego artysty włoskiej szkoły malarskiej. Matka Boska przedstawiona jest na obrazie w naturalnej wielkości. Jej dłonie złożone są do modlitwy, a głowę pochyloną na prawo otacza aureola gwiazd. U stóp Bogarodzicy leży przyciśnięty rąbkiem księżyca wąż, trzymający w paszczy jabłko.

Z obrazem Matki Boskiej związane są dwa wydarzenia z życia króla Władysława III Warneńczyka. Jako mały chłopiec podróżował on z matką Zofią na Węgry. W Gdowie ciężko zachorował. Matka zaniosła chore dziecko do kościoła przed obraz Matki Boskiej. Tam błagała o zdrowie dla syna. Dziecię cudownie wyzdrowiało. Kilka lat później, tenże król, polując w Puszczy Niepołomickiej – zabłądził. Zmęczony długim i daremnym poszukiwaniem drogi do zamku, oddał się w opiekę Matki Boskiej Gdowskiej. I tym razem otrzymał łaskę. Po szczęśliwym powrocie postanowił obdarować kościół w Gdowie. Uczynił nawet ślub w tym względzie. Przed wyprawą pod Warnę, w której zginął, potwierdził obydwa te wydarzenia w akcie królewskim sporządzonym w Budzie. Akt datowany jest na 1 lipca 1444 roku. Opatrzono go pieczęciami i podpisem królewskim. Czytamy w nim: „[…] Nakazuję wypłacić pensję pewną i roczną plebanowi w Gdowie na każde święto Narodzenia Matki Boskiej – jednego jelenia, 17 miarek praskich groszy, po jesiennym wyrębie 30 sosen budowlanych, 5 dębów większych – zawieźć do kościoła w Gdowie.”

Dzięki staraniom Jana Wielopolskiego – właściciela Gdowa – dokument nadania został potwierdzony przez króla Zygmunta Augusta w 1564 roku. Następne potwierdzenia pochodzą z 1724 roku od króla Augusta II i z 1755 roku od króla Augusta III.

Dokument ten ma także swoją ciekawą historię. Przechowywany był na plebani w Gdowie, ale w czasie wojen szwedzkich zaginął. W 1877 roku odnaleziono go w aktach Lubomirskich w Gdańsku i zwrócono do Gdowa. Wtedy to przygodny malarz, być może na polecenie plebana, namalował dwa obrazy, opatrując je datą i wierszowanym opisem. Te dwa obrazy tworzą całość składającą się jak gdyby z czterech części. Można je zatytułować w następujący sposób: I – Choroba króla, II – Król na polowaniu, III – Oddanie zaginionego dokumentu w czasie mszy świętej. Obrazy te dawniej zdobiły prezbiterium.

Sama danina na rzecz gdowskiego kościoła była realizowana aż do roku 1939.