KSIĄŻNICE i BOŻOGROBCY

Dawno temu Książnice należały do parafii w Chełmie. Na jej czele stał zakon kanoników Regularnych Stróżów Świętego grobu zwanych potocznie – Bożogrobcami. Parafia w Chełmie obejmowała według źródeł 16 wsi. Oprócz Książnic były to: Chełm, Targowisko, Moszczenica, Gierczyce, Siedlec, Łężkowice, Nieszkowice Małe, Nieszkowice Wielkie, Grodkowice z przysiółkiem Łysokanie, Kłaj i Gołybrzeże (do 1690 roku), Dąbrowica, Srobina, Buczyna, Stradomka i Włosowice.

Zakon został założony w Jerozolimie podczas pierwszej wyprawy krzyżowej w 1099 roku. Do Polski Bożogrobcy zostali sprowadzeni przez Jaksę z Miechowa z rodu Gryfitów. Jaksa wyruszył na wyprawę krzyżową do Jerozolimy wraz z synem Bolesława Krzywoustego – Henrykiem Sprawiedliwym. Z wyprawy wrócił w 1163 roku przywożąc ze sobą jednego z zakonników o imieniu Marcin. Jaksa przywiózł także z Góry Golgoty kilka worków ziemi, aby na jej podwalinach zbudować kościół i dom zakonny w swoich dobrach w Miechowie.

Rycerstwo polskie, które bezpośrednio nie brało udziału w obronie Ziemi Świętej, składało szczodre jałmużny. Każdy dobrodziej Bożogrobców otrzymał prawo noszenia naszytego na sukni godła zakonu czyli podwójnego czerwonego krzyża.

Fundację Jaksy wspierał jego krewniak – Mikora, ofiarując Bożogrobcom Chełm nad Rabą z kościołem wraz z dziesięcinami, tutejszą karczmę, targi (już w średniowieczu Targowisko), pobliską wieś Nieszkowice, swe udziały w eksploatacji źródeł solnych w Bochni, w Przebieczanach pod Wieliczką i w Sydzywie (koło Skawiny), karczmę Studziankę.

Zakon przyjął regułę św. Augustyna. Oprócz modlitw, śpiewów, stróżowania przy Grobie Chrystusa, zakonnicy mieli prawo zarządzać parafiami na równi z duchowieństwem świeckim.

Kościół w Chełmie został obsadzony przez Bożogrobców, sprawowali tutaj posługę duszpasterską aż do kasaty Zakonu w 1819 roku. Zajmowali się także pracą charytatywną, posługą w szpitalu (przy kościele w Chełmie) i oświatą. Wiadomość o pierwszej szkółce w Chełmie pochodzi z XVI wieku.

Posiadłość Chełm i tak zwana „Klucza Targowickiego” przynosiła Bożogrobcom dochody: od łanu, karczmy, myta młyna itd. Jan Długosz (XV w.) pisze: „Z Targowiska oddawano 9 miar grochu i tyleż owsa, ponadto z każdego łanu pobierano 30 jaj, 2 koguty i dwa sery. Z karczmy Turek położonej w Targowisku nad Rabą obok komory celnej pobierano 6 marek. Z komory celnej Bożogrobcy otrzymywali 24 marki i 6 miarek soli drobnej. Niezależnie od powyższych powinności płacono dziesięcinę, która dotrwała aż do czasów zniesienia pańszczyzny.”